برای احداث روف گاردن در بام، مسائل فنی زیادی وجود دارد که میبایست به آنها توجه شود.

در صورتی که به این مسائل کم توجهی شود و یا با راهکارهای غلط به حل این مسائل پرداخته شود قطعا دچار مشکلات اساسی در آینده خواهیم شد.

اجراء روف گاردن یک فعالیت بسیار پر دیتیل و حساس است. یکی از مهمترین و ناگوارترین مشکلاتی که ممکن است در نتیجه اجراءغلط روف گاردن به وجود آید نشت رطوبت به طبقات زیرین است.

در روف گاردن به دلیل وجود پوشش گیاهی، فضاهای آبی، و المانهای متعدد امکان پیدا کردن محل نشت و دسترسی به آن بسیار مشکل است و همچنین رفع این مشکل همراه با زحمت فراوان و صرف زمان و هزینه های سرسام آور است . در صورتی که اجراء غلط انجام شده باشد در بعضی مواقع رفع آن غیر ممکن است و میبایست کل روف گاردن جمع آوری شود و با دیتیل صحیح اجراء شود.

گاهی مشکل در روف گاردن، در نتیجه اجراء غیر اصولی اینست که گیاهان در فضاهای گاردن ماندگار نیستند و دائما خشک میشوند. گاهی ایرادات از جنس تاسیسات مکانیکی و الکتریکی و اجراء غلط آنهاست.

اجراء روف گاردن از این جهت با سایر فضاها متفاوت است که هر فعالیتی که در فضای روف گاردن انجام میگیرد به جهت مجاورت فضای باز و تغییرات آب و هوایی و همچنین ارتباط با گیاهان و رطوبت ناشی از آنها بسیار پیچیده تر است و جزییات فنی مختص خود را دارد.

آب بندی روف گاردن با تمامی فضاها متفاوت است. وجود ریشه گیاهان و ایجاد محیط های اسیدی و برطرف کردن نیازهای آنها از قبیل هوادهی به ریشه و زهکشی کار را بسیار حساس و متفاوت میکند.

ما باید برای تهیه بستر کشت سالم و اصولی، امکان زهکشی و و جمع آوری پساب های آبیاری، تنفس ریشه گیاهان و هوادهی به آنها، فضای رشد مناسب با دارا بودن عمق کاشت صحیح و خاک مناسب را بوجود آوریم.

در بحث تاسیسات الکتریکی روف گاردن باید توجه شود که اجراء تمامی ادوات الکتریکال و حتی سربندی و آب بندی کابلها، مسیر های عبور آنها، اجراء تابلو برق مناسب، نصب تجهیزات ایمنی به جهت جلوگیری از برق گرفتگی و موارد بسیار دیگر، متفاوت از سایر فضاهاست و نیازمند تخصص و تجربه فراوان دارد. 

 یک برقکار معمولی به دلیل آشنا نبودن با مسائل و ادوات روف گاردن نمیتواند این فعالیت را انجام دهد.

حتی نقاشی روف گاردن به لحاظ تکنولوژی انتخاب رنگهای مقاوم در برابر عوامل جوی ، اجراء صحیح و با دقت لایه به لایه آنها بسیار تخصصی است.

سرعت فرسایش متریال ها در روف گاردن به جهت عوامل جوی و تغییرات فصلی بسیار زیاد است.

به همین دلیل دقت در انتخاب متریال های صحیح و مقاوم، بسته به اقلیم و شرایط آب و هوایی محل پروژه بسیار حائز اهمیت است.در صورتی که متریال ها و ادوات به کار رفته در روف گاردن بی کیفیت باشند یا مناسب شرایط آب و هوایی آن منطقه انتخاب نشده باشند با سرعت بسیار زیادی مستهلک شده و از بین میروند و ضمن تحمیل هزینه های زیاد گاها باعث آسیب رسیدن به سایر قسمت ها هم میشوند.

در روف گاردن فعالیت های کوچک هم با جزيیات متفاوتی همراه اند.

مثلا شیب بندی ها، نوع و سایز کفشورها، محل عبور انواع لوله های برق و تاسیسات، عایق کاری آنها، و حتی بنایی های ساده همگی نکات بسیار مهم اجرایی دارند که در صورت رعایت نکردن آنها بسیار دردسر آفرین خواهند بود.  گاهی برطرف کردن یک سری از این مشکلات با تخریب و خسارتهای فراوان همراه است.

برای اجراء صحیح روف گاردن و ایجاد یک بستر کشت مناسب برای گیاهان با مسایل زیر مواجه هستیم.

- آب بندی یا ایزولاسیون رطوبتی 

- زهکشی

- تمهیدی برای حفظ رطوبت مناسب خاک 

- تمهیدی برای محافظت از بام در مقابل ریشه گیاهان 

- محافظت از خاک روف گاردن در مقابل فرسایش و شسته شدن با آبیاری 

- تهیه خاک مناسب 

به منظور برطرف کردن این نیازها برند هایی در دنیا بیش از ۳۰ سال است که به صورت تخصصی و علمی کار کرده اند و به یک مجموعه متریال هایی رسیده اند که به صورت لایه به لایه اجراء شده و هر کدام با برعهده گرفتن وظیفه ایی به نیازهای گفته شده پاسخ میدهند. با بکارگیری صحیح و اصولی این مجموعه لایه ها میتوانیم به احداث یک روف گاردن مطمئن برسیم که نگرانی از بابت نفوذ آب به طبقات زیرین نداشته باشیم و گیاهان با گذر زمان با حال خوب و رشد چشمگیر، منظر روف گاردن ما را زیباتر کنند.

در ادامه به معرفی اجمالی این لایه ها میپردازیم.

به صورت کلی لایه های مخصوص روف گاردن طبق شکل زیر هستند.

لایه ایزولاسیون رطوبتی 

اولین لایه ایی که پس از اجراء شیب بندی های مخصوص بام اجراء میشود لایه آب بندی یا ایزولاسیون رطوبتی بام است. این لایه خود شامل ۲ لایه است. اولین لایه ایزوگام با درصد قیر بالا و چسبندگی بالاست و دومین لایه لایه ایی با درصد قیر پایین تر و مسلح به شبکه فایبر گلس با مقاومت کششی بسیار بالا و تحمل شرایط اسیدی خاص است که با عنوان لایه آنتی روت یا ایزولاسیون ضد ریشه از آن نام برده میشود.

این ۲ لایه با جزییات اجرایی بسیار حساس و خاص و دقت بسیار بالا میبایست به صورت عمود بر هم با رعایت استاندارد های اورلپ اجراء شوند. همانطور که گفته شد رعایت نکات اجرايی بسیار زیادی در اجراء‌این لایه ها وجود دارد مثلا حتما در محل کفشورها باید از کف خواب های مسی استفاده شود و یا در محل های فلاشینگ ها و رایزرها جزییات مهمی وجود دارد بنابراین اجراء این عملیات حساس باید به دست فرد متخصص انجام شود گاهی اوقات اجراء غلط یک متریال خوب و با کیفیت باعث بی اثر شدن کیفیت مطلوب آن متریال شده وصرف هزینه بابت آن را بیهوده میکند.

در اکثر مواقع پروژه هایی که با مشکل نشت آب مواجه هستند و بررسی میشوند مشخص میشود که اجراء ایزولاسیون در نقاط حساسی مانند رایزرها، فلاشینگ ها، محل اتصال به کفشورها با اجراء غلط انجام شده بنابراین توجه به جزییات، رعایت استانداردها، اجراء همراه با صبر و دقت، تست های دقیق باید حتما در این مرحله حساس رعایت شوند. تا درگیر مشکلات آب بندی در آینده نباشیم.

لایه ژئوتکستایل

لایه بعدی لایه ژيوتکستایل است که وظایف متعددی بر عهده دارد که میخواهیم به تعدادی از آنها اشاره کنیم.

این لایه نمدی در برندهای مختلف با اسامی گوناگونی شناخته میشود و براساس فاکتورهایی مثل انتخاب کد لایه زهکش و نوع کاربرد و عمق کاشت روی آن یا ترافیک عبوری و همچنین اقلیم باید انتخاب شود که متاسفانه در ایران به این فاکتور ها توجه نمیشود و هر نمدی که اسم ژئوتکستایل داشته باشد چشم بسته به کار برده میشود. 

این لایه وظایف زیر را به عهده دارد:

- محافظت از لایه ایزولاسیون در مقابل آسیب فیزیکی

- حفظ رطوبت در لایه زیرین زهکش

- جلوگیری از انتقال صدا و لرزش

-  این لایه پس از لایه ایزولاسیون (بعد از تستهای آب بندی) و زیر لایه زهکش قرار میگیرد.

جنس این متریال در برندهای معتبر بهگونه ایی طراحی شده که به مدت ۵۰ سال زیر خاک دوام دارد و دچار پوسیدگی نمیشود و اطلاحا خاصیت Root killer دارد. به این معنا که اگر بذر گیاهی از لایه های فیلتر و درین عبور کند و به این لایه برسد به واسطه این خاصیت از رشد بذر جلوگیری میشود تا با رشد این بذر لایه ایزولاسیون رطوبتی آسیب نبیند.

نکته بسیار مهم و قابل توجه اینست که بسیاری از برندهای ارزان قیمت و نا معتبری که در بازار وجود دارد این خاصیت را ندارند. در پروژه هایی که با ما تماس داشتند و برای مشاوره حل مشکلاتشان با آنها آشنا شدیم بعد از نمونه برداری و بررسی با از بین رفتن این لایه ها  بر اثر فرسایش آن هم در مدت زمان کوتاه یکی دو ساله مواجه شدیم که واقعا مشکل ترسناک و فاجعه باری است و متاسفانه هیچ راهی جز جمع آوری کل بام و نصب لایه های جدید و با کیفیت نیست.

لایه درین (Drainage layer):

لایه بعدی که روی ژئوتکستایل قرار میگیرد لایه درین (Drain) یا زهکش است که در هر برند با اسامی مختلفی نامگذاری میشود و به تناسب ضخامت کاشت، نوع پوشش گیاهی و میزان آبیاری آن، اقلیم منطقه، ترافیک عبوری، نوع روف گاردن (متراکم، نیمه متراکم ، گسترده) با شکل ها و ضخامت های متفاوتی تولید میشوند که میبایست به درستی و با در نظر گرفتن فاکتورهای ذکر شده انتخاب و اجراء شوند تا جایی که در یک بام سبز گاها چهار تا ۵ کد مختلف ممکن است به کار برده شود هر کدام به تناسب نوع پوشش گیاهی یا فضاهای دسترسی و عبور قرار گرفته روی آن.

وظایف لایه درین (زهکش):

- ایجاد شبکه زهکشی جهت جمع آوری پساب آبیاری گیاهان

- محافظت از لایه ایزولاسیون در مقابل ریشه 

- حفظ رطوبت لازم برای خاک به کمک بانک آب و دفع رطوبت مازاد

- هوادهی به ریشه گیاهان به کمک ایجاد شبکه عبور هوا در زیر زهکش 

- هدایت ریشه ها به سمت رشد عرضی به جای رشد عمودی

این متریال ساخته شده از پلیمرهایی است که در مقابل محیط اسیدی که گیاهان به وجود می آورند مقاوم بوده و در شرایط اسیدی آسیب نمی بیند البته در برندهای معتبر.

این لایه به لحاظ شکل ظاهری شبیه به شانه تخم مرغ شبکه ایی زیر خود بوجود می آورد که پساب های آبیاری را هدایت و دفع میکند. همچنین با ذخیره مقادیری آب در حفره های فوقانی،  بانک آبی ایجاد میکند که زیر بستر کشت گیاهان قرار میگیرد و کمک میکند همواره مقداری رطوبت کنترل شده برای ریشه گیاهان فراهم باشد. در کنار این موارد لایه درین با ایجاد شبکه هوا و به واسطه ارتباط با دریچه های بازدید امکان عبور هوا را ایجاد میکند و منجر به هوادهی ریشه ها میشود. مجموعه این خواص است مه باعث رشد شگفت انگیز گیاهانی میشود که روی این لایه ها کاشته میشوند طوری که بعد از گذشت مدت زمان کوتاهی گیاهان رشد باورنکردنی میکنند که همه را شگفت زده میکند.

شکل ظاهری منحنی طور این لایه از رشد عمودی ریشه جلوگیری میکند و ریشه را به سمت رشد عرضی هدایت میکند تا منجر به آسیب به لایه های زیرین نشود.

فیلتر خاک (Filter sheet):

لایه فیلتر خاک آخرین لایه قبل از خاک مخصوص روف گاردن است.

این لایه دارای ضخامت بسیار کمتر از ژئوتکستایل است.

در حقیقت این لایه جهت جلوگیری از عبور ریزدانه های خاک و ورود آنها به بانک آب لایه درین و خروج ذرات ریز خاک (که مغذی ترین ذرات خاک هستند) طراحی شده است.

اگر این لایه نباشد ذرات ریز خاک در هنگام آبیاری به صورت گل دفع میشوند و در مدت بسیار کوتاهی خاک اصطلاحا ماسه میشود و مواد غذایی کافی برای رشد گیاهان را ندارد (خاک شسته میشود) در نتیجه گیاهان همواره خشک میشوند به همین دلیل است که دوستانی که صرفا فلاورباکس ها را عایق میکنند و بدون در نظر گرفتن مسایل فنی بستر کشت اقدام به کاشت غیر اصولی گیاهان میکنند هیچوقت نمیتوانند گیاهانی ماندگار و سالم و شاداب داشته باشند.

لایه با تکنولوژی نانو طوری طراحی و تولید شده که اندازه چشمه های آن از ریزترین ذرات خاک کمتر است و اجازه عبور ذرات ریز خاک را نمیدهد ولی امکان عبور آب و دفع رطوبت خام را فراهم میکند جالب است که به قدری این لایه (تاکید میکنم در برندهای معتبر) عمل فیلتراسیون را خوب انجام میدهد که آب خروجی از آن  به طرز باورنکردنی بسیار زلال و تمیز است .

این لایه با نشستن روی بانک آب لایه زهکش امکان جذب این رطوبت به خاک را به کمک خاصیت مویینگی فراهم میکند.

این لایه باید با موادی تولید شود که در زیر بستر حاک و در معرض مداوم رطوبت دچار پوسیدگی و از بین رفتن نشود که در این صورت هیچوقت نمیتوانیم خاک مناسب و در نتیجه پوشش گیاهی سالمی داشته باشیم.

خاک مخصوص روف گاردن (بسترکشت):

لایه بعدی خاک مخصوص روف گاردن است این لایه که در واقع آخرین لایه جهت ایجاد محیط کشت است محل زندگی و تغذیه گیاهان است به همین جهت از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است و میبایست در تهیه آن بسیار متخصص بود و دقت زیادی در تهیه آن داشت.

در روف گاردن شرایط بسیار متفاوت با باغچه های روی زمین است ما معمولا در روف گاردن عمق کشت محدودی داریم بنابراین باید از خاک بسیار غنی استفاده کنیم تا مواد غذایی گیاهان تامین شود.

امکان عوض کزدن خاک در روف گاردن بسیار دشوار و هزینه بر است و منجر به آسیب گیاهان میشود بنابراین باید خاکی تهیه کنیم تا ماندگاری بالا داشته باشد و سالها احتیاج به تعویض نداشته باشد.

در روف گاردن مسئله وزن بسیار حائز اهمیت است پس باید در طراحی خاک دقت کنیم تا خاکی بسیار سبک تهیه شود.

در روف گاردن به لحاظ مسايل بهداشتی و بوی نا مطبوع امکان استفاده از کودهای دامی نیست بنابراین باید خاکی تهیه شود که نیازی به اضافه کردن این قبیل کودها نباشد.

در روف گاردن تنوع پوشش گیاهی بسیار بالاتر از یک باغ یا باغچه است بنابراین باید به نیازهای گیاهان و نوع بستر مناسب رای آنها توجه شود بنابراین طراحی خاک میبایست براساس طرح کاشت انجام شود.

بحث بستر کشت یا خاک مخصوص روف گاردن به قدری حائز اهمیت و تخصصی است که ما در مقاله ایی جداگانه به بررسی و توضیح آن و نحوه طراحی و تهیه آن خواهیم پرداخت در این بخش صرفا به معرفی و درجه اهمیت آن پرداختیم.

در این مقاله سعی کردیم یک معرفی اجمالی از لایه های روف گاردن و نقش های آنها داشته باشیم در صورتی که نیاز به مشاوره داشته باشید خوشحال میشویم با ما در میان بگذارید تا در کنارتان باشیم.

مهندس مازیار حیدرپور 

گرانیوم روف گاردن 

۱۴۰۰/۱۰/۳۰